Εισήγηση για υιοθέτηση του Ημι-Προεδρικού συστήματος
Οι Κύπριοι έχουν απογοητευθεί με το αδιέξοδο στις διαδικασίες του Κυπριακού και φαίνονται έτοιμοι να κινηθούν σε άλλες επιλογές λύσης, πέρα από την Δικοινοτική Διζωνική Oμοσπονδία (ΔΔΟ), η οποία υπήρξε η βάση των μέχρι τώρα διαπραγματεύσεων. Δύο ακαδημαϊκοί διαφωνούν με αυτή τη μετατόπιση και εισηγούνται πώς μπορούμε να διατηρήσουμε τα περισσότερα από τα όσα έχουν συμφωνηθεί μέχρι σήμερα, βελτιώνοντας όμως συγκεκριμένες πρόνοιες που φαίνεται δύσκολο να γίνουν αποδεκτές από τη μία ή την άλλη πλευρά. Εστιάζοντας στο ζήτημα της εκτελεστικής εξουσίας, προτείνουν ότι οι διαφωνίες ως προς τις σχετικές ρυθμίσεις σε ένα μελλοντικό ομοσπονδιακό σύστημα (πχ εκ περιτροπής Προεδρία) μπορούν να σμικρυνθούν αν μετακινηθούμε από το Προεδρικό στο Ημι-Προεδρικό σύστημα.
Πρόκειται για τον Τ/Κ πολιτικό επιστήμονα Yucel Vural και τον Ε/Κ κοινωνιολόγο Νίκο Περιστιάνη, συν-προέδρους της δικοινοτικής οργάνωσης Cyprus Academic Dialogue (CAD). Οι δύο έχουν ετοιμάσει σχετική πρόταση που θα υποβάλουν στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. Στη συνέντευξη που ακολουθεί σχολιάζουν τα κύρια σημεία της πρότασης τους.
———————————————————————————
Ερ: Δεν υπάρχει πρόοδος στο Κυπριακό και κάποιοι άρχισαν ήδη να λένε πως πρέπει να εξετάσουμε άλλες επιλογές, πέρα από την ΔΔΟ. Υπάρχει εναλλακτική λύση;
YV: Θα ήταν δύσκολο και παρακινδυνευμένο να εγκαταλείψουμε την ομοσπονδιακή μορφή λύσης την οποία συζητούμε εδώ και τέσσερεις δεκαετίες και είναι αποδεκτή από τη διεθνή κοινωνία. Ούτως ή άλλως μόνο ένα ομοσπονδιακό σύστημα μπορεί να επιτρέψει στις δύο κοινότητες να επανενωθούν, αλλά ταυτόχρονα να διατηρήσουν και την διαφορετική τους ταυτότητα, να αποφασίζουν για κάποια πράγματα μαζί ενώ για άλλα ξεχωριστά. Να επιτύχουν την ενότητα μέσα από την διαφορετικότητα. Έχουν ήδη συμφωνηθεί πολλές πτυχές ενός μελλοντικού ομοσπονδιακού πολιτεύματος και έχουν επιτευχθεί πολλές συγκλίσεις. Φαίνεται όμως να υπάρχουν κάποιες πρόνοιες που δημιουργούν ιδιαίτερη δυσκολία στη μία ή στην άλλη κοινότητα και αυτές πρέπει να αντιμετωπισθούν, χωρίς να εγκαταλείπουμε τις συγκλίσεις.
Ερ: Συμφωνάτε λοιπόν με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη που προτείνει αλλαγές. Άλλοι όμως λένε ότι αρκετά είπαμε τόσα χρόνια, οι προτάσεις για αλλαγές αποτελούν δικαιολογίες για τη μη λύση.
ΝΠ: Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα κίνητρα κάποιου που προτείνει μια αλλαγή. Είναι όμως κρίμα να μην συζητούμε την ουσία των όποιων νέων προτάσεων και το κατά πόσον αυτές θα βελτίωναν την υπό συζήτηση λύση. Βέβαια το πρόβλημα με τις πρόσφατες “προτάσεις” του Προέδρου Αναστασιάδη είναι πώς δεν αποτελούσαν πραγματικές, ολοκληρωμένες προτάσεις, αλλά κάποιες σκέψεις ή απόψεις. Δεν συνοδεύτηκαν με το απαραίτητο σκεπτικό ως πρός το ποιό ήταν το πρόβλημα που επεδίωκε να αντιμετωπίσει και πως αυτά που πρότεινε θα αποτελούσαν κάποια βελτίωση. Από τη στιγμή που έλειπαν τα στοιχεία αυτά δεν είναι εύκολο να αξιολογήσουμε τις “προτάσεις” του σωστά, για να κρίνουμε άν και σε ποιό βαθμό θα βελτίωναν κάποια πτυχή ή το σύνολο της λύσης.
Ερ: Και με ποιο τρόπο η δική σας πρόταση αποτελεί βελτίωση;
YV: Η πρόταση μας δεν αφορά όλες τις πτυχές του Κυπριακού, αλλά εστιάζεται στο πολύ σημαντικό ζήτημα της ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας, την οποία συζητούμε από το 2008. Η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί Προεδρικό πολίτευμα επειδή αυτό καθιέρωσαν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και το Σύνταγμα, οπότε και θεωρήθηκε ως η αυτονόητη βάση ενός μελλοντικού ομοσπονδιακού συστήματος. Όμως οι περισσότερες χώρες στον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ευρώπη έχουν υιοθετήσει το Κοινοβουλευτικό πολίτευμα, το οποίο θεωρείται πιό δημοκρατικό από το Προεδρικό. Αρκετές άλλες έχουν υιοθετήσει έναν ενδιάμεσο τύπο πολιτεύματος, το Ημι-Προεδρικό. Ο Νίκος Αναστασιάδης εισηγήθηκε να κινηθεί η Κύπρος προς την Κοινοβουλευτική δημοκρατία, για λόγους που μπορούμε να αναφέρουμε στη συνέχεια. Εμείς πιστεύουμε ότι είναι δύσκολο να υιοθετήσουμε ταυτόχρονα δυο τεράστιες για την Κύπρο αλλαγές, δηλαδή το ομοσπονδιακό σύστημα καί το κοινοβουλευτικό πολίτευμα. Είναι πιό εφικτό και αλλά και πιό σωστό για εμάς να υιοθετήσουμε το Ημι-Προεδρικό σύστημα, επειδή αυτό ταιριάζει καλύτερα στην περίπτωση μας και στον τύπο ομοσπονδίας που συζητούμε.
Ερ: Τι ακριβώς είναι το Ημι-Προεδρικό σύστημα και γιατί το θεωρείται πιο κατάλληλο για εμάς;
ΝΠ: Το Ημι-Προεδρικό σύστημα είμαι μια μορφή διακυβέρνησης που συνδυάζει στοιχεία του Προεδρικού με στοιχεία του Κοινοβουλευτικού συστήματος. Κυρίως συνδυάζει την ύπαρξη Προέδρου και Πρωθυπουργού, που μοιράζουν την πολιτική εξουσία. Κάποια Ημι-Προεδρικά συστήματα είναι πιό κοντά στο Προεδρικό σύστημα και κάποια άλλα προς το Κοινοβουλευτικό, αναλόγως των δεδομένων και των προτιμήσεων κάθε χώρας.
Ερ: Πώς συγκρίνεται και ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Ημι-Προεδρικού συστήματος, σε σχέση με το Προεδρικό και το Κοινοβουλευτικό σύστημα;
YV: Τα κυριότερα πλεονεκτήματα του Προεδρικού συστήματος είναι ίσως ο δυναμισμός, η γρήγορη λήψη αποφάσεων και η αποτελεσματικότητα που απορρέουν από την ανάθεση σημαντικών εξουσιών στην εκτελεστική εξουσία και ιδιαίτερα στον Πρόεδρο. Από την άλλη τα συστήματα αυτά ενέχουν τον αντίστοιχο κίνδυνο της συγκέντρωσης υπερβολικής εξουσίας στο πρόσωπο του Προέδρου και της πιθανής κατάχρησης αυτής της εξουσίας. Αντίθετα, τα Κοινοβουλευτικά συστήματα θεωρούνται πιό πλουραλιστικά και δημοκρατικά σε σχέση με τα Προεδρικά. Κινούνται όμως πιό αργά και γραφειοκρατικά στη λήψη αποφάσεων, φτάνοντας κάποτε σε ακραία σημεία παράλυσης όλου του κράτους ή σε καταστάσεις ανισορροπίας, συνεχών αλλαγών και αστάθειας.
Ερ: Και τι συμβαίνει στην περίπτωση του Ημι-Προεδρικού συστήματος;
ΝΠ: Ας πάρουμε το παράδειγμα της Γαλλίας. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συνεχείς εντάσεις, οι αλλαγές και η αστάθεια ήταν μερικά από τα χαρακτηριστικά της Γαλλικής Δημοκρατίας υπό Κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης. Γι' αυτό και στή συνέχεια εισάχθηκαν κάποια στοιχεία του Προεδρικού συστήματος, ανέλαβε ως Πρόεδρος ο Ντέ Γκωλ, και το αποτέλεσμα ήταν η σταθεροποίηση του συστήματος και ένας νέος δυναμισμός. Η Γαλλία ήταν η χώρα για την οποία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος Ημι-Προεδρικό σύστημα, για να τονισθεί το ότι μετά τις αλλαγές που ανέφερα, κατέληξε να γίνει ένα ξεχωριστό είδος πολιτεύματος. Στη συνέχεια το σύστημα αυτό υιοθετήθηκε από αρκετές άλλες χώρες.
Ερ: Στην Κύπρο πώς θα βοηθούσε το συγκεκριμένο σύστημα, για ποιο ακριβώς λόγο το προτείνετε;
YV: Στην εκδοχή του Ημι-Προεδρικού συστήματος που προτείνουμε, η ομοσπονδιακή-κεντρική κυβέρνηση θα έχει Πρόεδρο και Αντι-Πρόεδρο οι οποίοι θα εκλέγονται κατ´ ευθείαν από τον λαό, μέσω σταθμισμένης και διασταυρούμενης ψηφοφορίας, όπως ακριβώς έχει συμφωνηθεί από τις δύο πλευρές. Η διαφορά που εισάγει η πρόταση μας, είναι ότι θα υπάρχει και Πρωθυπουργός, ο οποίος θα εκλέγεται από το Κοινοβούλιο (την Βουλή, αλλά κατά προτίμηση και την Γερουσία). Ενισχύουμε έτσι την δημοκρατικότητα του πολιτεύματος, ενώ διατηρούμε τον Πρόεδρο με λιγότερα αλλά πιό εστιασμένα καθήκοντα— που σχετίζονται με τις ιδιομορφίες της Κύπρου και του προβλήματος της.
Ερ: Και πώς θα βοηθήσει η ύπαρξη Πρωθυπουργού;
ΝΠ: Πρώτα να αναφέρουμε ότι ως Πρωθυπουργός θα επιλέγεται οποιοδήποτε μέλος του νομοθετικού σώματος διαφαίνεται πως μπορεί να έχει την ψήφο της πλειοψηφίας (βουλής και γερουσίας), οπότε και θα παίρνει την εντολή από τον Πρόεδρο να σχηματίσει κυβέρνηση— δηλαδή να επιλέξει Υπουργικό Συμβούλιο (το οποίο μπορεί να αποτελείται από μέλη του νομοθετικού σώματος ή και εκτός αυτού). Η κυβέρνηση θα πρέπει να εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης από την πλειοψηφία του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου, που να περιλαμβάνει τουλάχιστο 25 τοις εκατό από τους εκπροσώπους των δύο συνιστώντων πολιτειών.
Ερ: Ποιες αρμοδιότητες θα έχει ο Πρόεδρος και ποιες ο Πρωθυπουργός;
YV: Ο Πρόεδρος θα είναι ο αρχηγός του κράτους με κύρια συνταγματική ευθύνη την προστασία και την προώθηση της ενότητας του λαού και του κράτους, την ενιαία κυριαρχία, την ενιαία ιθαγένεια και την εδαφική ακεραιότητα της ομοσπονδιακής Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος και ο Αντί-Πρόεδρος θα αποτελούν σύμβολα της ενότητας, αλλά και της δικοινοτικής φύσης του κράτους.
Ερ: Σε αυτό το σημείο η πρόταση σας μοιάζει με αυτή του Προέδρου Αναστασιάδη.
ΝΠ: Όμως εκείνος προτείνει Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, στήν οποία ο Πρόεδρος δεν θα διαθέτει οποιαδήποτε εκτελεστική εξουσία και αρμοδιότητα. Η παρουσία του θα είναι μόνο συμβολική, ακριβώς όπως στην περίπτωση της Ελλάδας- όπου ο Πρόεδρος (Παυλόπουλος) έχει συμβολικές και μόνο αρμοδιότητες, ενώ όλες τις εκτελεστικές εξουσίες τις έχει ο Πρωθυπουργος (Μητσοτάκης). Εμείς δεν βλέπουμε πώς συμβάλλει στην περίπτωση της Κύπρου η απλή μεταφορά όλων των εξουσιών από τον Πρόεδρο στον Πρωθυπουργό— στην ουσία θα μετατοπισθούν αντιστοίχως και όλες οι δυσκολίες που ως τώρα αντιμετωπίζαμε όσον αφορά στον ανώτατο αξιωματούχο του κράτους. Δέν θα έχουμε ένα πανίσχυρο Πρόεδρο, όπως στις υπό συζήτηση προτάσεις, αλλά έναν πανίσχυρο Πρωθυπουργό.
Ερ: Ενώ εσείς, τι προτείνετε;
YV: Όπως ήδη αναφέραμε, στο Ημι-Προεδρικό σύστημα οι εξουσίες μοιράζονται μεταξύ Προέδρου και Πρωθυπουργού— το ποιές εξουσίες παίρνει ο καθένας διαφέρει από χώρα σε χώρα. Εμείς προτείνουμε τον πιό απλό και συνηθισμένο διαχωρισμό, που ταιριάζει όμως αρκετά καλά στα δεδομένα της Κύπρου. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος να έχει τις πολύ σημαντικές αρμοδιότητες και εξουσίες της εξωτερικής πολιτικής και της εξωτερικής ασφάλειας. Ο Πρωθυπουργός και το Υπουργικό Συμβούλιο θα έχουν όλες τις υπόλοιπες αρμοδιότητες, της διακυβέρνησης της χώρας.
Ερ: Τι συνεπάγεται αυτός ο διαχωρισμός;
YV: Ότι ο Πρόεδρος και ο Αντι-Πρόεδρος δεν θα ασχολούνται με θέματα της καθημερινής πολιτικής. Αυτό θα τους επιτρέπει να μένουν μακρυά από τα διάφορα δύσκολα θέματα της διακυβέρνησης και να παραμένουν όσο πιό ανεξάρτητοι γίνεται. Και έτσι, απερίσπαστοι από τα διάφορα προβλήματα διαχείρισης της εξουσίας, θα μπορούν να επικεντρώνονται στα εξωτερικά θέματα— τα οποία στην περίπτωση της Κύπρου είναι και τα πιό ευαίσθητα και δύσκολα, γι' αυτό και θα ήταν καλά να τυγχάνουν της πλήρους αφοσίωσης του Προέδρου και του Αντί-Προέδρου. Το έργο τους βέβαια θα διευκολύνεται από το γεγονός ότι θα πρέπει να κινούνται εντός των παραμέτρων που θα καθορίζει σε αυτούς τους τομείς η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ερ: Όμως πώς λύνονται τα διάφορα προβλήματα όσον αφορά στην εκλογή του Προέδρου, την εκ περιτροπής Προεδρία και τα σχετικά θέματα, που είναι και τα πιο ευαίσθητα;
ΝΠ: Πιστεύουμε ότι το Ημι-Προεδρικό σύστημα επιλύει αρκετά από τα σχετικά προβλήματα. Ένα από τα κύρια ζητήματα για τα οποία νοιώθουν έντονα οι ΕΚ είναι ότι στα μέχρι τώρα σχέδια λύσης του Κυπριακού, ο Πρόεδρος δεν θα ψηφιζόταν με το πλειοψηφικό σύστημα του ένας-άνθρωπος-ένας-ψήφος, το οποίο οι ΕΚ ταυτίζουν με την δημοκρατία. Οι ΤΚ από την άλλη νοιώθουν έντονα πως στην Κύπρο έχουμε δύο κοινότητες με πολιτική ισότητα, και αυτή η πραγματικότητα δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σημαντικές αποφάσεις που θα αφορούν και τους ιδίους. Στο Ημι-Προεδρικό σύστημα που προτείνουμε, ο Πρωθυπουργός επιλέγεται από την πλειοψηφία του κοινοβουλίου, τα μέλη του οποίου ψηφίζονται με την μέθοδο του ένας-άνθρωπος-ένας-ψήφος, οπότε και ικανοποιείται σε μεγάλο βαθμό η επιθυμία της ΕΚ πλευράς. Ο Πρόεδρος και ο Αντι-Πρόεδρος ψηφίζονται από όλους τους Κυπρίους, αλλά η πρόνοια της εκ περιτροπής Προεδρίας ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό την επιθυμία της ΤΚ πλευράς για πολιτική ισότητα.
Ερ: Οπότε το πρόβλημα της εκ περιτροπής Προεδρίας παραμένει.
ΝΠ: Ναί, αλλά αποκτά πλέον μικρότερη σημασία. Θα μπορούσαμε να το θέσουμε και με έναν άλλο τρόπο. Η πρόνοια για την εκ περιτροπής Προεδρία παραμένει, αλλά αφορά έναν Πρόεδρο με πολύ λιγότερες εξουσίες. Βέβαια πολλοί ΕΚ πιθανώς να ανησυχούν για την περίοδο κατά την οποία την Προεδρία της Δημοκρατίας θα αναλάβει κάποιος ΤΚ — μήπως αυτό ενέχει την πιθανότητα κάποιας συμπαιγνίας με την Τουρκία, ενάντια στα συμφέροντα των ΕΚ. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι ο Αντι-Πρόεδρος, που θα είναι ΕΚ κατά αυτή την περίοδο, θα διαθέτει βέτο στις αποφάσεις του Προέδρου. Επίσης, ότι διάφορες πρόνοιες του συστήματος θα ευνοούν την ανάδειξη μετριοπαθών πολιτικών προσώπων.
YV: Ας μην ξεχνούμε επίσης ότι και οι ΤΚ ανησυχούν για τις περιόδους στις οποίες Πρόεδρος θα είναι ΕΚ, αφού θα έχει υπό τον έλεγχο του τις κρατικές δυνάμεις άσκησης βίας. Και θα μπορεί να παρεμποδίζει οποιαδήποτε εξωτερική βοήθεια. Ούτως ή άλλως αυτές είναι υπερβολικές ανησυχίες αφού το σύστημα θα περιέχει αρκετές πρόνοιες μέσω των οποίων θα προωθείται η μετριοπάθεια, ο αλληλοέλεγχος κ.ο.κ.
Ερ: Πώς βλέπετε να συμβάλλουν αυτές;
ΥV: Πρέπει να θυμόμαστε ότι οποιοδήποτε σύστημα και άν επιλέξουμε, αυτό θα δουλέψει μόνο αν καλλιεργήσουμε παράλληλα και τις απαραίτητες, υποστηρικτικές αξίες: της εμπιστοσύνης, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της ανεκτικότητας, της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και παρόμοιες άλλες. Αυτές τις αξίες προσπαθεί να καλλιεργήσει και η Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι ευτύχημα ότι το ομοσπονδιακό κράτος θα λειτουργεί σε αυτό το υποστηρικτικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα να σημειώσουμε ότι το Ημι-Προεδρικό σύστημα θα υποβοηθήσει, από τον τρόπο λειτουργίας του, στη μείωση των εθνοτικών αντιπαραθέσεων— κάτι που τόνισε και ο Νίκος Αναστασιάδης όταν σχολίασε τους λόγους για τους οποίους πρότεινε την αλλαγή συστήματος.
Ερ: Τι εννοείτε, αφού η δική του πρόταση ήταν για Κοινοβουλευτικό σύστημα.
NΠ: Σωστά. Αλλά το κύριο επιχείρημα του ήταν πως το Κοινοβουλευτικό σύστημα θα συνέβαλλε ουσιαστικά στη μείωση των εθνοτικών αντιπαραθέσεων σε μια μελλοντική ομοσπονδία. Ο λόγος είναι βέβαια ότι σε αυτό το σύστημα τα πολιτικά κόμματα, για να καταστούν πλειοψηφία και να κερδίσουν την εξουσία θα αναγκάζονται να συμπήξουν συμμαχίες σε πολιτική ή ιδεολογική βάση, με αποτέλεσμα τον υποτονισμό των εθνοτικών διαφορών (οι οποίες είναι και το πιό δύσκολο να γεφυρωθούν).
photo: www.philenews.com
Ερ: Γιατί να μην μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο και στην περίπτωση του Προεδρικού συστήματος;
YV: Θα μπορούσε αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό. Όμως το Προεδρικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει και σε σημαντικά προβλήματα, ιδιαίτερα σε κοινωνίες βαθειά διαιρεμένες στη βάση της εθνότητας, όπως η Κύπρος. Ο κύριος λόγος είναι ο μεγάλος διαχωρισμός μεταξύ της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας. Ο Πρόεδρος και ο Αντι-Πρόεδρος (άν υπάρχει) ψηφίζονται κατ´ευθείαν από τον λαό και διορίζουν (είτε από κοινού, είτε ξεχωριστά) το Υπουργικό Συμβούλιο. Με ξεχωριστή ψηφοφορία, και πάλιν κατ´ευθείαν από τον λαό, ψηφίζονται και τα μέλη της νομοθετικής εξουσίας— τα οποία εκλέγουν τον Πρωθυπουργό πλειοψηφικώς. Οπότε έχουμε δύο διαφορετικές εξουσίες που ψηφίστηκαν δημοκρατικά και πλειοψηφικά...
Ερ: Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα;
ΝΠ: Όταν υπάρχει αρμονία μεταξύ των δύο εξουσιών, δεν υπάρχει πρόβλημα, το σύστημα δουλεύει καλά. Όταν όμως υπάρχουν βαθειές διαφορές, το σύστημα μπορεί να οδηγηθεί στις συνεχείς συγκρούσεις και στην αστάθεια. Οι μεγάλες διαφωνίες σχετίζονται συνήθως με τις βαθειές διαφορές στην ιδεολογία, αλλά ακόμη περισσότερο με τις έντονες διαφορές που σχετίζονται με την εθνότητα. Τα ερευνητικά ευρήματα για τα προεδρικά συστήματα ανά τον κόσμο, δείχνουν ότι πολύ συχνά καταλήγουν σε συνεχείς συγκρούσεις, ή στην επιβολή ενός αυταρχικού προέδρου εκεί όπου αυτός κατορθώνει να ελέγξει το κοινοβούλιο.
Ερ: Στην Αμερική το προεδρικό μοντέλο φαίνεται να λειτουργεί αρκετά καλά.
YV: Όμως στην Αμερική έχουμε ένα σύστημα με πολύ μικρή κομματική πειθαρχία, με την έννοια ότι οι βουλευτές δεν ψηφίζουν πάντοτε αυτό που συστήνει το κόμμα τους, αλλά μπορεί να πάρουν πιό πολύ υπόψην άλλους παράγοντες τους οποίους θεωρούν σημαντικούς — για παράδειγμα, τις απόψεις των κατοίκων της πολιτείας την οποία εκπροσωπούν.
Ερ: Δεν είναι κάτι ανάλογο που συμβαίνει και στην Κύπρο;
YV: Όχι γιατί εδώ, και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, μοιάζουμε πιό πολύ με το ηπειρωτικό Ευρωπαϊκό κομματικό σύστημα, το οποίο διακρίνει η υψηλή κομματική πειθαρχία. Η οποία σημαίνει ότι τα μέλη του κοινοβουλίου τείνουν να ψηφίζουν στη βάση των επίσημων θέσεων του κόμματος τους. Αν λοιπόν σε ένα μελλοντικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο η πλειοψηφία δεν στηρίζει τις πολιτικές προτιμήσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης (του Προέδρου και Αντι-Προέδρου) θα υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να δημιουργηθεί αδιέξοδο και να παραλύσει η λειτουργία του κράτους.
Ερ: Καταλαβαίνω. Και αυτά ακούγονται σημαντικά για την Κύπρο.
ΝΠ: Ακριβώς. Όπως έχει αναφερθεί, αυτά ισχύουν ακόμη πιό πολύ για την Κύπρο, όπου έχει καθοριστική σημασία η βαθειά διαίρεση των εθνοτικών κοινοτήτων σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στην πολιτική, αφού δεν υπάρχουν κοινά πολιτικά κόμματα που να συνενώνουν τον λαό και τη χώρα. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους γιατί προτείνουμε το Ημι-Προεδρικό μοντέλο, αφού σε αυτό η πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο επιλέγει τον Πρωθυπουργό και αυτός (παίρνοντας τη σχετική εντολή από τον Πρόεδρο του κράτους) επιλέγει το Υπουργικό του Συμβούλιο. Αφού όλα ή τα περισσότερα μέλη της κυβέρνησης προέρχονται από το Κοινοβουλίο, δεν υπάρχει τόσο μεγάλη δυσαρμονία μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας, όπως συμβαίνει στο Προεδρικό σύστημα.
Ερ: Ένα από τα προβλήματα του Κοινοβουλευτικού συστήματος είναι ότι μετά τις εκλογές, όταν δεν διαθέτει αυτονομία ένα κόμμα, χρειάζονται συνασπισμοί— και όταν αυτοί δεν γίνουν δυνατοί η χώρα μένει ακυβέρνητη...
YV: Στο Ημι-Προεδρικό σύστημα αυτό δεν είναι τόσο τραγικό, αφού υπάρχει τουλάχιστον ο Πρόεδρος. Θα μπορούσε μάλιστα να προβλεφθεί συνταγματική πρόνοια έτσι ώστε, αν σε 45 μέρες από τις εκλογές ομοσπονδιακού κοινοβουλίου δεν υπάρξει κυβέρνηση που να εξασφαλίσει Ψήφο Εμπιστοσύνης, ο Πρόεδρος (σε συνεννόηση με τα κόμματα που εκπροσωπούνται στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο) να διορίζει Προεδρικό Συμβούλιο, στο οποίο να προεδρεύουν ο Πρόεδρος και ο Αντί-Πρόεδρος. Μέχρι να συμφωνηθεί στο Κοινοβούλιο ο νέος Πρωθυπουργός και το Υπουργικό του Συμβούλιο.
Ερ: Θα συμβαίνει κάτι ανάλογο στις περιπτώσεις όπου κάποιος Πρωθυπουργός χάνει την εμπιστοσύνη της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και πέφτει η κυβέρνηση του;
ΝΠ: Η εισήγηση μας γι' αυτή την περίπτωση είναι να υπάρχει συνταγματική πρόνοια για τη λεγόμενη “Δημιουργική Ψήφο Μή-Εμπιστοσύνης”. Δηλαδή, για να μπορεί να “ρίξει” τον Πρωθυπουργό και την κυβέρνηση του η πλειοψηφία του κοινοβουλίου (με την στήριξη τουλάχιστο του 25% των νομοθετών από κάθε συνιστώσα πολιτεία) πρέπει να έχει ήδη επιλέξει έναν νέο Πρωθυπουργό που να είναι έτοιμος να σχηματίσει κυβέρνηση. Αποφεύγεται έτσι η αστάθεια και το κενό εξουσίας.
Ερ: Ενδιαφέρουσες ιδέες. Σας εύχομαι καλές συζητήσεις με τους ηγέτες μας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα:
"Ο Φιλελεύθερος" (21 Ιουλίου 2019)
