photo: simerini.sigmalive.com
Το θέμα των προσφύγων έχει πλέον αναχθεί σε μείζον εθνικό θέμα για την Κύπρο. Αλλά δυστυχώς δεν αντιμετωπίζουμε το ζήτημα με την απαραίτητη ψυχραιμία : από καιρό ενσπείρουμε τον φόβο στους πολίτες για το κακό που μας βρήκε (καλλιεργώντας έτσι τον πανικό και έμμεσα την ισλαμοφοβία και τον ρατσισμό), ενώ πιο πρόσφατα καταλήξαμε στις απειλές κατά των εταίρων μας της Ε.Ε. - πως αν δεν μας βοηθήσουν αρκετά, θα ανοίξουμε τις πύλες να ξεχυθούν οι πρόσφυγες στα πλούσια κράτη της Ένωσης, ως τιμωρία. Ακριβώς αυτά που καταγγέλουμε σαν εκβιαστικές και βάρβαρες συμπεριφορές της Τουρκίας του Ερντογάν.
Ταυτόχρονα φαίνεται να παραγνωρίζουμε πως οι κύριες πτυχές αυτού του προβλήματος, όπως και πολλών άλλων, σχετίζονται με το άλυτο Κυπριακό και τις κακές σχέσεις με την άλλη πλευρά. Ούτως ή άλλως, μπορούμε να προτείνουμε λύσεις στο θέμα του μεταναστευτικού / προσφυγικού, που να αποτελέσουν βήματα συνεργασίας και βελτίωσης των σχέσεων με την άλλη πλευρά, έτσι που να αναβιώσουμε το ενδιαφέρον για μια μόνιμη λύση.
Τα τρωτά της υφιστάμενης κατάστασης - “δεύτερης καλής λύσης”
Μέχρι πρόσφατα πολλοί αναλυτές μας έλεγαν πόσα προβλήματα θα είχε μια μελλοντική ομοσπονδιακή λύση στο Κυπριακό αφού, μεταξύ άλλων κινδύνων, με μια τέτοια ρύθμιση δεν θα μπορούσαμε να ελέγξουμε πλέον τα σύνορα μας. Οπότε και θα μας κατέκλυζαν έποικοι και ξένοι πρόσφυγες ή μετανάστες, με κοινό στοιχείο την μουσουλμανική θρησκεία - με ορατό τον κίνδυνο δημογραφικής αλλοίωσης και υπόσκαψης της ταυτότητας μας. Καλύτερη λοιπόν η υφιστάμενη κατάσταση, αφού τώρα ελέγχουμε εμείς το κράτος και η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί την στέγη ασφάλειας μας.
Δυστυχώς η υφιστάμενη κατάσταση μας έχει ήδη φέρει αντιμέτωπους με τα προβλήματα που φοβόμαστε. Η Κ.Δ. μας παρέχει σίγουρα κάποια ασφάλεια, αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα “μή-κανονικό” κράτος. Υπενθυμίζουμε πως το κεντρικό χαρακτηριστικό ενός κράτους είναι το ότι διαθέτει το μονοπώλιο της νομιμοποιημένης άσκησης φυσικής βίας, εντός της επικράτειας του. Ενώ η ΚΔ δεν μπορεί να ελέγξει το τι συμβαίνει στην κατεχόμενη περιοχή της, οπότε και δεν μπορεί να λογίζεται κανονικό ή φυσιολογικό κράτος. Γι αυτό ακριβώς, το πρώτο μέλημα μας θα έπρεπε να ήταν να καταλήξουμε σε μια συμφωνημένη λύση (είτε ομοσπονδιακής, είτε ενιαίας μορφής) για να μπορεί η ΚΔ να επανέλθει στην κανονικότητα. Και αν καταλήξουμε σε λύση ομοσπονδίας, δεν μπαίνει θέμα να μην μπορούμε να ελέγχουμε τα σύνορα μας, αφού στα ομόσπονδα κράτη ο σχετικός έλεγχος ανήκει στις αρμοδιότητες της κεντρικής / ομοσπονδιακής αρχής και όχι των επιμέρους πολιτειών.
Η μέχρι τώρα αντιμετώπιση του προσφυγικού
Στο μεταξύ, αν θέλουμε να μας αντιμετωπίζουν οι εταίροι μας με σοβαρότητα, δεν πρέπει να είμαστε υπερβολικοί στον τρόπο που παρουσιάζουμε το πρόβλημα. Δεν είμαστε πειστικοί όταν παρουσιάζουμε την Τουρκία σαν μόνιμα συνωμοτούσα και επικεντρωμένη στην προσπάθεια υπόσκαψης της Κυπριακής Δημοκρατίας (τα καταφέρνουμε αρκετά καλά από μόνοι μας σε αυτό). Αρκεί που δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και που περνάει το μήνυμα στους πρόσφυγες πως δεν θα παρεμποδίσει την όποια απόπειρα τους να περάσουν στη χώρα μας. Ενεργά δρουν οι χιλιάδες διακινητές που επιζητούν το οικονομικό όφελος, μέσα από την διακίνηση προσφύγων. Τέλος, όπως ο ίδιος ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών μας υπενθύμισε σε πρόσφατη Έκθεση του, εμείς οι ίδιοι συμβάλλουμε άθελα μας στην αύξηση των ροών μέσω των κατεχομένων, όταν κλείνουμε τις νόμιμες εισόδους στη Δημοκρατία σε αιτητές ασύλου.
Το τι ζητούμε από τους εταίρους μας, της Ε.Ε., φαίνεται λογικό : κυρίως την παρεμβολή της Frontex για παρεμπόδιση των ροών προσφύγων ή αιτητών ασύλου από την Τουρκία, καθώς και την περαιτέρω οικονομική ενίσχυση για τα έξοδα φιλοξενίας εκείνων που τελικά κατορθώνουν να περάσουν στις ελεύθερες περιοχές. Όμως το πρώτο φαίνεται δύσκολο, αφού η Τουρκία δεν έχει λόγο να επιτρέψει την πλεύση της Frontex στα ύδατα της, για να βοηθήσει εμάς, που βρισκόμαστε σε μόνιμη αντιπαράθεση μαζί της. Γιατί όμως δεν συνεργαζόμαστε με τους Τουρκοκύπριους, σε αυτό το θέμα;
Το παράξενο είναι πως οι Τουρκοκύπριοι φαίνεται να μας ζήτησαν επανηλειμμένα συνεργασία για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού/ προσφυγικού, αλλά εμείς δεν φαίνεται να ενδιαφερθήκαμε! Για παράδειγμα, σύμφωνα με σχετική είδηση του ΚΥΠΕ, στις 02/ 11/ 2021, το τουρκοκυπριακό “Υπουργείο Εξωτερικών“ ζητούσε συνεργασία μαζί μας, για το μεταναστευτικό, παραπονούμενο ότι “σε αντίθεση με την ΕΚ πλευρά”, οι ίδιοι δεν έχουν διεθνή στήριξη και “αγωνίζονται κατά της άτυπης μετανάστευσης μόνο με την στήριξη της Τουρκίας”. Διεθνή δημοσιεύματα της περιόδου πρόσθεταν πως οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονταν πως είχαν επανηλειμμένα ζητήσει τη συνεργασία μας, αλλά η πλευρά μας δεν επέδειξε οποιοδήποτε ενδιαφέρον. Ενώ θα μπορούσαμε να αδράξουμε την ευκαιρία και να προτείνουμε εμείς συγκεκριμένες προτάσεις συνεργασίας, στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης - τα οποία τα Ηνωμένα Έθνη συνεχώς μας καλούν να ενθαρρύνουμε. Γιατί άραγε δεν το κάνουμε, ενώ συνεχίζουμε τις μεμψιμοιρίες;
ΜΟΕ για το μεταναστευτικό/ προσφυγικό : δύο προτάσεις
Ας σημειωθεί ότι οι ΤΚ υστερούν κατά πολύ σε όλους τους τομείς που αφορούν στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού/ προσφυγικού. Βοηθώντας τους, θα βοηθούσαμε και τον εαυτό μας, ενώ θα βελτιώναμε και το κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ μας, σε αυτή τη δύσκολη φάση του Κυπριακού. Υπάρχουν δύο πολύ σημαντικές προτάσεις που θα μπορούσαμε να προτείνουμε :
α) Συνεργασία ΕΚ - ΤΚ - Frontex : Η Κυπριακή Δημοκρατία διαθέτει ήδη αρκετά πλοιάρια, τα οποία αξιοποιούνται για τον εντοπισμό και αποτροπή της εισόδου μεταναστών που αποπειρόνται να εισέλθουν στην χώρα μας, από τις νότιες και ανατολικές παραλίες. Δεν μπορεί, βέβαια, να γίνει κάτι ανάλογο με τα βόρεια παράλια, αφού αυτά ελέγχονται από τους ΤΚ. Γιατί λοιπόν δεν εισηγούμαστε την εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών για την αξιοποίηση των πλοιαρίων της Δημοκρατίας, με τη συνεργασία ΕΚ και ΤΚ, αλλά και της Frontex (για παροχή τεχνογνωσίας ή άλλης βοήθειας); Σε μια τέτοια περίπτωση η Τουρκία δεν θα είχε λόγο να αντιδράσει αρνητικά, λόγω ακριβώς της συμμετοχής των ΤΚ. Με τον ίδιο τρόπο θα ήταν πιθανώς και πιο δεκτική στην επιστροφή προσφύγων που φεύγουν από τα εδάφη της, πράγμα το οποίο δεν αποδέχεται μέχρι στιγμής, λόγω της αντιπαράθεσης της με την Κυπριακή Δημοκρατία.
β) Συνεργασία για τη δημιουργία και λειτουργία Κέντρων Φιλοξενίας, κ.ο.κ. : Ενώ στην Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργούν ήδη τρία Κέντρα Φιλοξενίας (Πουρνάρα, Κοφίνου, Λίμνες) και έχει δημιουργηθεί μια αρκετά καλή οργανωτική δομή για τους αιτητές ασύλου και πρόσφυγες, στα κατεχόμενα η κατάσταση είναι πολύ πιο πρωτόγονη και απελπιστική. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου υποδομές, αλλά και ούτε σχετικές υπηρεσίες ασύλου. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν οργανωμένα Κέντρα Φιλοξενίας, γι’ αυτό και όταν συλληφθεί κάποιος για παράνομη είσοδο, καταλήγει στη φυλακή ή σε κάποιο ενοικιασμένο υποστατικό, μέχρι την εξέταση της αίτησης του (ακόμα και για τα παιδιά ισχύει το ίδιο). Δεν υπάρχει δωρεάν νομική αρωγή για τις διαδικασίες ασύλου που είναι αρκετά περίπλοκες. Δεν έχουν θεσπιστεί νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα στην εκπαίδευση, για τα παιδιά των αιτούντων άσυλο, ούτε και δικαιώματα εργασίας για τους ενήλικες, ή υγείας για όλους (παρόλο που μπορούν να εργαστούν ως ξένοι εργάτες και που περιθάλπονται τα επείγοντα ή σοβαρά περιστατικά). Είναι λογικό πως οι αιτητές ασύλου προτιμούν να περάσουν στη δική μας πλευρά, όπου οι συνθήκες είναι σχετικά καλύτερες.
Ακριβώς για τους πιο πάνω λόγους, οι ΤΚ χρειάζονται όλη τη στήριξη που θα μπορούσαν να έχουν. Θα μπορούσε μέσω των ΕΚ να εξασφαλιστεί οικονομική βοήθεια από την Ε.Ε., για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών, όπως τα ειδικά Κέντρα Φιλοξενίας, καθώς και των υπηρεσιών ασύλου. Οι ΕΚ θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ΤΚ με την λειτουργία των Κέντρων και υπηρεσιών αυτών, παρέχοντας την αναγκαία κατάρτιση και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Καθώς επίσης στη θέσπιση των κατάλληλων νομικών ρυθμίσεων, στους τομείς που αφορούν τα δικαιώματα και τις διάφορες πτυχές διαβίωσης των ατόμων αυτών.
Στη συνέχεια, οι συναφείς κοινωνικές υπηρεσίες από τις δύο κοινότητες θα μπορούν να διοργανώνουν συναντήσεις των αξιωματούχων και των στελεχών τους, για σκοπούς αλληλο-ενημέρωσης, την επίλυση κοινών προβλημάτων, συντονισμού, και τα συναφή. Μέσα από τη συνεργασία αυτή θα βελτιωνόταν η τεχνογνωσία και το επίπεδο των υπηρεσιών και των δύο πλευρών.
Δημιουργικές πρωτοβουλίες αντί αρνητισμού
Τονίζουμε και πάλι, πως βοηθώντας τους ΤΚ θα βοηθούσαμε και τον εαυτό μας, αφού με την δημιουργία των Κέντρων Φιλοξενίας και των σχετικών υπηρεσιών, θα συγκρατιούνταν αρκετοί αιτητές ασύλου στις κατεχόμενες περιοχές και δεν θα συνέχιζε ο κατακλυσμός της πλευράς μας. Επίσης, εκεί που χρειαζόταν, θα μπορούσε από τα κατεχόμενα να γίνονταν αποδέκτες κάποιες επιστροφές στην Τουρκία.
Είναι καιρός να αναλάβουμε δημιουργικές πρωτοβουλίες όπως οι πιο πάνω. Είναι σημαντικό να αναλαμβάνουμε τις δικές μας ευθύνες και το μέρος των συλλογικών ευθυνών της Ε.Ε., που μας αναλογούν. Είναι καιρός να αρχίσουμε να προτείνουμε λύσεις που να μας καθιστούν υπόδειγμα ωριμότητας, αντί της μόνιμης μεμψιμοιρίας που κάνει τα υπόλοιπα μέλη της Ε.Ε. να μας βλέπουν σαν ένα συνεχή μπελά. Είναι καιρός να αντιμετωπίζουμε την Κύπρο σαν ενιαίο σύνολο, με κοινά προβλήματα, που χρειάζονται κοινές προσπάθειες επίλυσης.
Δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες:
- "Η Σημερινή της Κυριακής" (30 Ιανουαρίου 2022)
- "Πολίτης" (30 Ιανουαρίου 2022)
